تصرف عدوانی کیفری

از آنجا که مالکیت و تصرف به دلیل نقش و عملکرد ویژه ای در نظام حقوقی و اجتماعی دارند، لذا جرم تصرف عدوانی  بسیاری از دعاوی کیفری را در دادسراها و دادگاه ها به خود اختصاص داده است ، اگر چه تصرف عدوانی از طریق حقوقی و مطابق با مواد    ۱۷۲ الی ۱۸۹ قانون آ.د.م قابل پی گیری هستند اما تصرف عدوانی واجد وصف کیفری نیز می باشد که در مواد ۶۹۰ تا ۶۹۳ قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است

     تصرف عدوانی علاوه بر دارا بودن جنبه کیفری واجد جنبه حقوقی نیز بوده و قانونگذار در قانون آیین دادرسی مدنی موادی(مواد ۱۵۸تا۱۷۷ق.آ.د.م) را به آن اختصاص داده است .

     تعریف جرم تصرف عدوانی " تصرف عبارتست از استیلای مادی و عرفی انسان بر مال به قصد استفاده از آن به نفع خود"

یا به عبارتی، جرم تصرف عدوانی یعنی تصرف مال غیرمنقول متعلق به دیگری بدون رضایت مالک یا متصرف قانونی آن

     عناصر تشکیل دهنده جرم تصرف عدوانی:

     ۱- عنصر قانونی:

ماده ۶۹۰  قانون مجازات اسلامی به طور خاص و مواد بعدی تا ۶۹۶ قانون مجازات اسلامی در موارد خاص

 به عنوان نمونه ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی موارد تصرف را در سه حالت تصور نموده است

     ۱) ایجاد آثار تصرف: مانند  صحنه سازی و تهیه آثار

     ۲) تخریب محیط زیست و منابع طبیعی

     ۳) تصرف عدوانی،مزاحمت یا ممانعت از حق قسمت اخیر ماده ۶۹۰ ق.م.ا

     ۲- عنصر مادی:

     الف) عمل فیزیکی: اقدام به تصرف املاک متعلق به دیگری است یا به عبارتی  استیلای عرفی و مادی انسان بر مال به قصد استفاده از آن به نفع خود لذا هرگونه برخورد با املاک متعلق به غیر بدون رضایت مالک یا متصرف قانونی آن

 در صورتی که تصرف تحقق پیدا نکند عمل از شمول عنوان تصرف عدوانی خارج است. با این حال شاید بتوان عمل انجام شده را مشمول عنوان کیفری مزاحمت یا ممانعت از حق دانست.

     ب) شرایط و اوضاع و احوال لازم:

    مطابق با مواد ۶۹۰ ق.م.ا به بعد،  موضوع جرم تصرف عدوانی تصرف مال غیرمنقول متعلق به دیگری است، اما در  خصوص تصرف اموال منقول متعلق برخی معتقدند که به استناد ماده ۱ قانون اصلاح قانون جلوگیری از تصرف عدوانی(مصوب ۵۲) می توان اقامه دعوای حقوقی نمود.

عدم رضایت مالک یا ذی حق:

     اصولاً عدم رضایت مالک لازمه تحقق جرایم علیه اموال و مالکیت است، رضایت مالک در این جرایم وصف کیفری را از عمل مرتکب می زداید

به طور کلی در دعاوی تصرف عدوانی شاکی باید ثابت نماید که موضوع دعوا قبل از خارج شدن ملک از تصرفش در تصرف و استفاده وی بوده و بدون رضایت او و یا به وسیله غیر قانونی از تصرف وی خارج شده است.در دعوای تصرف عدوانی، ارائه سند مالکیت دلیل بر سابقه تصرف و استفاده از حق می باشد.

بنابراین شاکی ً باید ثابت نمایید که سابقه تصرف مال غیر منقول را در گذشته  داشته ودیگری بدون رضایت مال را از تصرف او خارج کرده است.

سئوالات متداول

آیا در تصرف عدوانی کیفری ، مالکیت شاکی حتما باید احراز شود؟

اگر چه در ماده ۶۹۰ ق . م. ا از کلمه متعلق استفاده شده اما رویه برخی از دادگاهها داشتن مالکیت شاکی را ضروری نمی دانند .