امروزه در روابط عمومی و عرفی جامعه، لفظ کلاهبرداری به اشتباه برای جرایم مشابه دیگری نیز استفاده می شود، اما جالب است بدانیم که بخش عمده ای از شکایات تحت عنوان کلاهبرداری در دادسراها به سرانجام نمی رسد، که علت این موضوع عدم شناخت کافی این جرم در جامعه است وکاربرد واژه کلاهبرداری در عرف و قانون متفاوت است، در این راستا به اختصار این جرم بررسی می شود.

در تعریف کلاهبرداری می توان گفت : کلاهبرداری عبارت است از بردن مال دیگری از طریق توسل توام با سوء­نیت به وسایل یا عملیات متقلبانه

کلاهبرداری از جرایم عمومی است که بدون شکایت شاکی خصوصی قابل تعقیب است و در صورت گذشت شاکی، تعقیب یا اجرای حکم متوقف نمی­شود. یا به عبارتی از جمله جرایمی است که قابل گذشت  نیست. و گذشت شاکی، تاثیری در حکم صادره ندارد و حکم صادره باید اجرا شود.

که مجازات جرم کلاهبرداری در وضعیت مختلفی قابل تحقق است :

۱-شروع به کلاهبرداری            ۲-کلاهبرداری ساده              ۳-کلاهبرداری مشدد             ۴-در حکم کلاهبرداری

به  علاوه مشارکت و معاونت در جرم کلاهبرداری نیز دارای مجازات می باشد.

در مواردی مانند:

 ۱- اتخاذ عنوان یا سمتِ ماموریت از طرف سازمان­ها و موسسات دولتی یا وابسته به ...

۲-استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از قبیل رادیو، تلویزیون ....

 ۳- مرتکب از کارکنان دولت یا موسسات و سازمان­های دولتی یا .... باشد.

 

عناصر متشکله جرم کلاهبرداری

الف) عنصر قانونی: ماده یک  "قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری"

ب) عنصر مادی:

     ۱- عمل مادی فیزیکی: فعل مثبت توسل به وسایل متقلبانه

     ۲- شرایط و اوضاع و احوال خاص لازم:

مقلبانه بودن وسایل مورد استفاده­ی مرتکب

متقلبانه بودن از لحاظ شکلی

متقلبانه بودن از نظر ماهوی مانند خالی از وجه بودن

اغفال قربانی                         

تعلق مالِ بُرده شده به دیگری

    ۳- حصول نتیجه: بردن مال غیر،    ورود ضرر به قربانی مجرم ،  انتفاع کلاهبردار یا شخص مورد نظر وی

ج)عنصر روانی

     ۱- سوء­نیت عام: قصد ارتکاب عمل مادی فیزیکی، یعنی عمد در توسل به وسایل متقلبانه

     ۲- سوء­نیت خاص: قصد رسیدن به نتیجه، یعنی قصد بردن مال دیگری

 

در قوانین مختلفی، مجازات جرایم دیگری را قانونگذار در حکم کلاهبرداری عنوان نموده است .

 

سئوالات متداول در مورد کلاهبرداری :

۱-آیا امکان تخفیف به کمتر از حداقل مجازات مقرر در قانون در جرم کلاهبرداری وجود دارد؟

جواب : خیر همان گونه که اشاره شد، در کلاهبرداری تخفیف مجازات به کمتر از حداقل مقرر در قانون جایز نیست؛

۲-آیا در جرم کلاهبرداری برای جبران خسارت وارده به شاکی نیازمند طرح دادخواست ضررو زیان حاصل از جرم وجوددارد؟

جواب : چون در متن رای ، صدور حکم به رد مال الزامی است پس نیازمند دادخواست نیست.

سئوال:

شخصی که به تحصیل وجوه و اموال زیاد از اشخاص مختلف متهم است، تعیین جزای نقدی آن به چه نحوی موجه است؟

جواب:

طبق ماده یک تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری، دادگاه مکلف است کلاهبردار را به رد اصل مال و جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده محکوم نماید و در   کلاهبرداری­های متعدد که مرتکب به رد کلیه اموال محکوم می­شود، جزای نقدی معادل تمام آنهاست.

سئوال:

این قانون که تعیین مجازات کمتر از حداقل (یک­سال) برای متهم ممنوع است (ماده یک تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری)، برای جرایمی که در حکم کلاهبرداری می­باشد، مانند انتقال مال غیر و تحصیل متقلبانه گواهی حصر وراثت و... نیز صدق می­کند؟

جواب:

بله، چون قانون ارتکاب به جرایم فوق­الاشاره و سایر جرایم مشابه را در حکم کلاهبرداری دانسته است، بنابراین این مجازات نیز شامل این نوع از جرایم می­شود.